جامعه شناسی خودمانی

فریاد دردهای مشترک

طبیب عشق مسیحا دم است و مشفق لیک

چو درد در تو نبیند که را دوا بکند

همه‌ی دانشمندان حوزه ی علوم انسانی و به خصوص عالمان جامعه شناس بر این باورند که هیچ جامعه ای کامل نیست و کسی که به اجتماع نگاه علمی دارد به خوبی می داند جامعه از اجزایی انسانی تشکیل می شود که هر یک از این اجزا به طور مجزا رفتارها، اندیشه ها، آموزش، تربیت و سلیقه های متفاوت دارند و همین کمی مطالعه و تحقیق در این حوزه را سخت تر از دیگر مسائل جذاب برای بشر می کند. یکی از اولین راهها برای پژوهش در خصوص جامعه شناخت نقص ها و کمبود ها و همچنین بیان ناهنجاری های موجود در جامعه است و اگر کسی جامعه ی خودش را بدون تعصب و بدون پیش داوری نبیند یقیقنا نمی تواند کمبودهای جامعه را بشناسد و همین باعث میشود به خطا برود و از هدف اصلی جامعه شناسی دور شود. پس پژوهش های جامعه شناسانه چندین منفعت در خود دارد که مهم ترین آنها ترسیم آینده ی یک جامعه است. حالا اگر دردی اجتماعی که در جامعه وجود دارد واکاوی و بررسی نشود این درد می تواند بعد از سالها به مرگ جامعه ختم شود.

نکته ی دیگر این است که درد از یک بیماری یا عارضه نشأت می گیرد و درد به خودی خود باعث مرگ و نابودی نیست بلکه این درد است که باعث آگاه شدن از وجود یک بیماری یا عارضه می شود و همین درد، انسان را مجاب می کند در پی مداوا برآید.

پس جامعه شناس در قدم اول دردهای جامعه را بیان می کند و به گوش دیگر اعضای جامعه اعم از دانشمندان و نظریه پردازان و همچنین مردم جامعه می رساند تا از گسترش بیماری و در نهایت مرگ جامعه جلوگیری کند و در قدم بعدی به مداوای آن ناهنجاری یا کمبود یا بیماری یا هرچه بشود نامید پرداخته شود.

با این مقدمه ی کوتاه به سراغ بررسی یکی از همین بیانات دردناک اجتماعی می رویم.

 کتاب: جامعه شناسی خودمانی

نویسنده: حسن نراقی

جامعه شناسی خودمانی از آقای حسن نراقی دقیقا از همان کتاب هایی است که در بیان بیماری ها و ناهنجاری های اجتماعی به ما آگاهی می دهد و با زبانی ساده و بدون رفتن به سمت اصطلاحات و واژگان تازه ساختی که اغلب در کتاب های حوزه ی جامعه شناسی به کار می رود، تنها به گفتن دردهای جامعه می پردازد. نراقی در این کتاب به گونه ای انگار دارد با هموطنان خود درددل می کند و دارد با آنها صحبت می کند تا به هوش شوند و در جلوگیری از آینده‌ی سیاه احتمالی برای جامعه تلاش کنند یا اینکه بزرگان و مسئولین با درک این ناهنجاری ها در رفع آنها بکوشند. حسن نراقی خود به این موضوع در مقدمه ی کتاب اعتراف می کند و خود را کسی معرفی می کند که مشکلات و ناهنجاری های مشکل آفرین جامعه را می گوید تا دیگران به سوی آنها معطوف شوند و با همفکری همدیگر آن مشکلات را رفع کنند و تاکید می کند من تنها درد را می گویم و نظریه پرداز اجتماعی نیستم.

چیز دیگری که این کتاب را ارزشمند می کند این است که فرهنگ نقد و نقدپذیری را در جامعه ی ما گسترش می دهد.

یک جامعه ی سالم جامعه ایست که همیشه خودش را مورد انتقاد قرار دهد و همیشه در پی رفع اشکالات و موانع باشد. این کتاب خود ما را به خودمان معرفی می کند و آینه ایست در مقابل ما تا در آن هرچه ناخودآگاه انجام می دهیم و از قبح آن بی خبریم را در آینه ی این کتاب ببینیم و هر یک از ما با تغییر در رفتار خود به کم کردن این ناهنجاری ناخودخواسته که اغلب آنها صدها سال است چون خوره به جان جامعه افتاده و هر لحظه و هر روز دارد جامعه را تخریب می کند کمک کنیم. و درست هم همین است هر یک از ما باید خود و دیگران را با نقدهای سازنده هر چند تند باشد تصحیح کنیم و با این کار آینده را برای خود و آیندگانمان تضمین کنیم و جامعه را به پایین ترین حد از کشمکش های مخرب برسانیم. این کتاب با همین هدف تالیف شده است و قدم مبارکی است در آینده سازی و تربیت نسل های آینده.

حسن نراقی، هر چند به هیچ وجه خودش را یک مصلح اجتماعی نمی داند اما تک تک واژگانش در این کتاب مصلح و منتقد هستند و خط به خط این کتاب در جهت هدفی والا گفته شده اند ، اصلاح جامعه تنها وظیفه ی افرادی چون حسن نراقی نیست بلکه همه ی خوانندگان این کتاب در این خصوص مسئولیت پیدا می کنند.

اینکه ما در جامعه ی رفتارهایی داریم که بر اثر گذر زمان ایجاد شده اند چیز عجیبی نیست اما اینکه ما بدون دانستن منشأ این رفتارها و بدون فکر کردن به کارهایی که میکنیم همچنان این رفتارها و اعمال را به طور گسترده از خود بروز می دهیم می تواند خطرناک باشد. و با دانستن این رفتارها و پررنگ کردن آنها در تغییر رفتارمان بکوشیم به هر حال چیز میمون و مبارکی است. جامعه شناسی خودمانی رفتارهای ما را به خودمان نشان میدهد و آنها را برای ما پررنگ می کند تا با اندیشیدن به آنها تغییر رویه بدهیم و هرچه سریع تر و صحیح تر در رشد سالم جامعه سهیم باشیم. البته این تنها کتابی نیست که با این رویکرد تالیف شده است اما سادگی و عریانی این کتاب در بیان مسائل اجتماعی می تواند قابل توجه باشد.

باری مطالعه ی این کتاب بسیار مفید و قدمی بسیار بلند در آینده نگری اجتماعی خواهد بود.